Nghị định xác định "hàng hóa thương mại chiến lược” bao gồm: Vũ khí hủy diệt hàng loạt, vũ khí thông thường, và hàng hóa lưỡng dụng - các mặt hàng phục vụ mục đích dân sự nhưng có khả năng sử dụng cho mục đích quân sự, đặc biệt là phát triển hoặc sản xuất vũ khí.

Với quy định này, Việt Nam chính thức đưa hoạt động thương mại chiến lược vào khuôn khổ pháp lý thống nhất, phù hợp với thông lệ quốc tế và các cam kết trong các hiệp định song phương, đa phương về chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt.

Nguyên tắc quản lý nghiêm ngặt

Theo Nghị định, mọi hoạt động xuất khẩu, tạm nhập tái xuất, trung chuyển, chuyển khẩu, quá cảnh hàng hóa thương mại chiến lược đều phải có giấy phép do cơ quan có thẩm quyền cấp, trừ các trường hợp phục vụ quốc phòng, an ninh theo quy định riêng.

Trường hợp có nghi ngờ hàng hóa bị sử dụng cho mục đích quân sự hoặc người sử dụng cuối cùng thuộc danh sách bị chỉ định, doanh nghiệp bắt buộc phải xin phép, dù mặt hàng không nằm trong danh mục hàng hóa lưỡng dụng.

Ngoài ra, để thực hiện cam kết quốc tế, Bộ Công Thương có thể quyết định áp dụng cơ chế cấp phép đặc biệt đối với những hàng hóa không thuộc hai trường hợp nêu trên.

Khuyến khích doanh nghiệp chủ động tuân thủ

Một điểm mới đáng chú ý là quy định về Chương trình tuân thủ nội bộ (Internal Compliance Program – ICP). Doanh nghiệp được khuyến khích xây dựng và thực hiện ICP nhằm tăng cường trách nhiệm kiểm soát nội bộ.

Thương nhân đã thực hiện Chương trình tuân thủ nội bộ từ 02 năm trở lên và được Bộ Công Thương xác nhận thì được xem xét cấp Giấy phép xuất khẩu, tạm nhập tái xuất, chuyển khẩu, trung chuyển, quá cảnh theo thời hạn.

Danh mục hàng hóa lưỡng dụng xuất khẩu, tạm nhập tái xuất, chuyển khẩu, trung chuyển, quá cảnh theo giấy phép bao gồm:

1. Vật liệu phóng xạ và thiết bị hạt nhân: Bộ Khoa học và Công nghệ quản lý;

2. Điện tử (các vi mạch xử lý có tốc độ xử lý từ 5 GFLOPS trở lên và có đơn vị logic số học (ALU) với độ rộng truy cập từ 32 bit trở lên; mạch tích hợp được thiết kế hoặc đánh giá là có khả năng chịu bức xạ cao,...): Bộ Khoa học và Công nghệ và Bộ Công Thương quản lý;

3. Máy vi tính (máy tính điện tử và thiết bị liên quan được thiết kế để chịu được mức bức xạ cao; máy tính được thiết kế để mô hình hóa, mô phỏng hoặc tích hợp thiết kế tên lửa...): Bộ Khoa học và Công nghệ quản lý;

4. Viễn thông, cảm biến và laser (thiết bị chặn hoặc gây nhiễu viễn thông di động; máy ảnh tốc độ cao; máy quay truyền hình chịu bức xạ...): Bộ Khoa học và Công nghệ quản lý;

5. Hàng không (máy theo dõi sao có độ chính xác cao và linh kiện; thiết bị nhận tín hiệu từ Hệ thống Dẫn đường Vệ tinh Toàn cầu (GNSS),...): Bộ Xây dựng quản lý;

6. Hàng Hải (các phương tiện lặn có người lái được thiết kế để hoạt động ở độ sâu trên 1.000m;...): Bộ Xây dựng quản lý;

7. Tác nhân sinh học gây bệnh cho người và độc tố (vi-rút, vi khuẩn, nấm, độc tố): Bộ Y tế quản lý;

8. Hóa chất (vật liệu nổ công nghiệp; tiền chất thuốc nổ sử dụng để sản xuất vật liệu nổ công nghiệp;...): Bộ Công Thương quản lý;

9. Kim loại, hợp kim (hợp kim magie, niken, titan, nhôm có độ bền cao;...): Bộ Công Thương quản lý;

10. Phương tiện bay không người lái (UAV) có thời gian duy trì hoạt động từ 1 giờ trở lên; hoặc có thời gian duy trì hoạt động từ 30 phút trở lên và được thiết kế để cất cánh và duy trì chuyến bay ổn định trong điều kiện gió giật có tốc độ 46,3 km/h trở lên: Bộ Công Thương quản lý.

Việc ban hành Nghị định 259/2025/NĐ-CP thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc ngăn chặn nguy cơ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, đồng thời đảm bảo hoạt động thương mại quốc tế của Việt Nam tuân thủ các chuẩn mực toàn cầu.

Đây cũng là bước đi quan trọng để tăng cường kiểm soát công nghệ nhạy cảm, bảo vệ lợi ích an ninh quốc gia, đồng thời tạo điều kiện cho doanh nghiệp hoạt động minh bạch, có trách nhiệm và hội nhập sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu./.

BBT